Organizacja non-profit

Z poczuciem moralności, empatii i współczucia dla innych osób bywa u nas różnie – jedni z nas mają je na wyższym poziomie i chętnie podejmują się czynności, które mogą w jakiś sposób ułatwić komuś życie, inni natomiast uważają, że to, co zarobią należy do nich i nie czują potrzeby dzielenia się tym z kimkolwiek. Są jednak na świecie osoby i grupy ludzi, które zakładają organizacje, których celem nie jest zysk dla samych twórców, a właśnie niesienie pomocy najbardziej potrzebującym.

Czym jest organizacja non-profit?

O organizacji non-profit mówi się jako o organizacji, która nie jest nastawiona na zysk dla właścicieli. Uzyskuje ona niezbędne środki finansowe z różnych budżetów publicznych (państwowych, regionalnych, lokalnych) i najczęściej przybiera formę fundacji lub stowarzyszenia o charakterze dobrowolnym, w celach niezarobkowych.

Wszystkie środki finansowe, które pozyskuje organizacja non- profit, są przeznaczane na realizację celów określonych wcześniej w statucie. Organizacje te mogą prowadzić działalność gospodarczą, ale ich dochody są przeznaczane na finansowanie działalności; nie mogą one zostać rozdzielone pomiędzy osoby pracujące w tych organizacjach.

Pojęcie „organizacja non-profit” często traktowane jest jako tożsame z kilkoma innymi, jak chociażby organizacje obywatelskie (organizacje tworzone przez obywateli, są sposobem ich samoorganizacji), organizacje charytatywne, dobroczynne (pomoc najuboższym, chorym i pokrzywdzonym przez los), organizacje użyteczności publicznej (nazwa ta nawiązuje do aktywności organizacji w dziedzinie ochrony zdrowia, szeroko rozumianej pomocy społecznej, akcji charytatywnych i edukacji) czy organizacje ochotnicze (wolontariat jako cecha podstawowa; podkreśla znaczący wkład działań ochotniczych w funkcjonowaniu takich organizacji). Każde z tych pojęć zaliczamy do tak zwanego III. sektora.

III sektor to nazwa stosowana wobec ogółu organizacji pozarządowych. Termin ten nawiązuje do koncepcji podziału aktywności społeczno-gospodarczej nowoczesnych państw demokratycznych na trzy sektory – instytucje państwa (administracji publicznej, sektora państwowego – pierwszego sektora), podmioty nastawione na zarobek i zysk (biznes, sektor prywatny – drugiego sektora) oraz  organizacje, które ani nie są nastawione na zysk (non-profit), ani nie stanowią elementu struktury państwa – nazywamy je trzecim sektorem.

W Polsce podstawowymi formami prawnymi prowadzenia działalności pozarządowej i społecznej są stowarzyszenia i fundacje. Drugie pojęcia określa organizacje pozarządowe, które powoływane są dla celów społecznie lub gospodarczo-użytecznych, wyposażone w majątek przeznaczony na realizację tych celów, ustanawiane przez fundatora w akcie fundacyjnym, uzyskujące osobowość prawną z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego. Fundacje działają na podstawie przepisów ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach.

Stowarzyszenie natomiast, to grupa osób zrzeszonych dobrowolnie, mających wspólne zainteresowania lub wspólny cel, które chcą rozwijać. Ich działalność nie jest zarobkowa. Stowarzyszenia działają na postawie przepisów ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach.

Co mówi prawo?

Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i wolontariacie w Polsce mówi, że „organizacjami pozarządowymi są niebędące jednostkami sektora finansów publicznych, w rozumieniu przepisów o finansach publicznych i niedziałające w celu osiągnięcia zysku, osoby prawne lub jednostki nieposiadające osobowości prawnej utworzone na podstawie przepisów ustaw, w tym fundacje i stowarzyszenia…”. Zakres tej definicji jest bardzo szeroki i poza wspomnianymi w niej stowarzyszeniami i fundacjami do podmiotów typu non- profit często zalicza się też np. związki zawodowe czy organizacje społeczne (komitety społeczne, rodzicielskie czy koła łowieckie). Celem takiej organizacji może być np. ratowanie życia i zdrowia dzieci.

Jakie obowiązki ma organizacja?

Przede wszystkim, każdego roku organizacja pozarządowa powinna przygotować sprawozdanie merytoryczne i finansowe ze swojej działalności. W sprawozdaniu merytorycznym zawiera się działania organizacji w czasie roku działalności, czas jaki dane działania trwały, kto z nich skorzystał, co udało się zrobić z zaplanowanych działań. Nie ma jednego obowiązującego wszystkie organizacje wzoru sprawozdania, są jedynie obowiązujące każdą organizację przepisy.

Sprawozdanie finansowe natomiast składa się z bilansu, rachunku zysków i strat (w przypadku działalności gospodarczej) oraz informacji dodatkowej. Organizacja ma również obowiązek sporządzenia i ogłoszenia rocznego sprawozdania z działalności.