Z czym wiąże się ograniczenie praw rodzicielskich?
Władza rodzicielska to prawo (a także i obowiązek) rodziców do opieki nad dzieckiem. Przysługuje im od momentu przyjścia potomka na świat i obowiązuje do chwili uzyskania przez niego pełnoletniości. Zachodzą jednak wyjątkowe sytuacje, w których rodzicom – obojgu lub jednemu z nich – zostają odebrane prawa do sprawowania pieczy nad dzieckiem. W niektórych przypadkach prawa rodzicielskie nie zostają jednak odebrane całkowicie, ale jedynie ograniczone. Kiedy?
Władzę rodzicielską regulują przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Na jego podstawie dziecko powinno być posłuszne rodzicom i stosować się do ich decyzji względem niego. Rodzice mają za to za zadanie działać w trosce o dobro dziecka i interesu społecznego, wychowując je z myślą o jego rozwoju i przygotowując do dorosłego, samodzielnego życia. Niestety, zdarzają się sytuacje, kiedy rodzice nie mogą sprawować opieki nad swoimi dziećmi. Wówczas ich władza rodzicielska może zostać ograniczona. Co musi się wydarzyć, aby taka sytuacja zaistniała?
Ograniczenie praw z urzędu
Prawa rodzicielskie mogą zostać ograniczone przez sąd. Głównym tego powodem są zazwyczaj trudności, które rodzice napotykają na ścieżce wychowawczej lub z powodu własnych trudności nie są w stanie właściwie opiekować się swoim dzieckiem. Ograniczenie władzy przez sąd może wiązać się z nadaniem rodzicom konkretnego kierunku działań, na przykład nakazując udział w terapii rodzinnej lub zabraniając pewnego rodzaju działań w zakresie opieki. Sąd może również przyznać rodzicom stały nadzór kuratora sądowego, który będzie kontrolował ich w wykonywaniu ich obowiązków. Istnieje również możliwość umieszczenia małoletniego w placówce opiekuńczo-wychowawczej albo w rodzinie zastępczej. Rodzice mają wówczas możliwość spotykania się ze swoim dzieckiem, nie jest ono jednak pod ich bezpośrednim nadzorem.
Ograniczenie praw na wniosek jednego z rodziców
Kiedy rodzice żyją w separacji lub rozwiedli się i nie wychowują dziecka wspólnie, jedno z nich może złożyć wniosek o ograniczenie praw rodzicielskich drugiego. Do sądu należy wówczas określenie, czy rzeczywiście władzę nad małoletnim powinien sprawować tylko jeden rodzic, a drugiemu należy ją odebrać lub ograniczyć. Sąd kieruje się przy tym przede wszystkim dobrem dziecka, mając na uwadze warunki, w jakich przyjdzie mu się wychowywać. Najlepszym wyjściem z sytuacji jest jednak porozumienie między rodzicami w kwestii opieki. Rodzic, którego prawa do wykonywania władzy rodzicielskiej zostały ograniczone, może wciąż uczestniczyć w życiu dziecka. Może mieć np. udział w wyborze szkoły, miejsca zamieszkania, wydaniu dziecku paszportu i wyjazdu za granicę. Może także decydować sprawach bardziej przyziemnych, takich jak wybór lekarza czy dodatkowych zajęć dla dziecka – np. nauki jazdy konnej czy lekcji gry na fortepianie.
Prawa rodzicielskie mogą zostać ograniczone, a z czasem przywrócone. Pamiętać trzeba, że najważniejsze jest dobro małoletniego i osobiste konflikty rodziców nie powinny zaważać nad jego spokojem i rozwojem. Rozstanie rodziców nie jest nigdy komfortowe dla dziecka, zawsze wiąże się z ogromnym dla niego stresem i zachwianiem poczucia bezpieczeństwa. Ta świadomość powinna powstrzymać rodziców przed prowadzeniem batalii o dziecko w celu udowodnienia wzajemnych racji, a jedynie z myślą o zapewnieniu mu jak najlepszych warunków życia.
