Znamię „znacznej ilości” na gruncie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii
Przestępstwa narkotykowe w prawie polskim określa ustawa z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii. Zawiera ona szeroki katalog przestępstw związanych m.in. z nielegalnym wytwarzaniem, przetwarzaniem, wprowadzaniem do obrotu, udzielaniem innej osobie czy też posiadaniem środków odurzających lub substancji psychotropowych.
Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii określa trzy typy przestępstw:
- Typ podstawowy,
- Typ uprzywilejowany -stanowiący tzw. „wypadek mniejszej wagi”,
- Typ kwalifikowany -odnoszący się do przestępstwa, którego przedmiotem są środki odurzające lub substancje psychotropowej w znacznej ilości.
Przestępstwa w typie kwalifikowanym w porównaniu do typu podstawowego zagrożone są karą surowszą ze względu na znamię „znacznej ilości”.
Zgodnie z art. 62 § 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii sprawca, który wbrew przepisom ustawy posiada środki odurzające lub substancje psychotropowe w znacznej ilości podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Jednocześnie należy podkreślić, że ustawodawca nie zdefiniował pojęcia „znacznej ilości”, zatem znamię to jest nieostre i tym samym ocenne. Ustalenie jego znaczenia pozostawiono doktrynie oraz orzecznictwu, jednakże stanowiska w tym zakresie są rozbieżne.
Formułowany jest m.in. pogląd, że ocena znamienia znacznej ilości narkotyków winna być dokonywana na podstawie kryteriów jakościowych i ilościowych. Oznacza to, że liczy się nie tylko gramatura danej ilości środka ale także rodzaju i celu jego przeznaczenia.
Nieco odmienny pogląd wskazuje, że decydującym aspektem w tym znaczeniu jest wagowa ilość danego środka odniesiona do potrzeb jednej osoby uzależnionej.
Podążając za orzecznictwem w tym względzie warto wskazać postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 2018 roku (sygn. akt: II KK 132/18), w którym to Sąd stwierdził, że: „Do określenia „znacznej ilości” narkotyków trzeba używać kryterium ilościowo – jakościowego i przyjmować, że chodzi o taką ilość, która zaspokaja potrzeby co najmniej kilkudziesięciu osób uzależnionych.”
Kolejnym ważnym z punktu widzenia interpretacji definicji „znacznej ilości” wydaje się być jedna z tez wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 października 2017 roku (sygn. akt: III KK 73/17), w której to określa, że poza kryterium ilościowo-jakościowym znamię „znacznej ilości” wyznaczają również inne kryteria – cel, w jakim sprawca owe substancje posiada oraz ściśle powiązana z nim kwestia stopnia uzależnienia sprawcy od tych substancji.
Nie brakuje też judykatów, które ograniczają ocenę kwestii, czy dana ilość środka narkotycznego była „znaczna” jedynie do kryterium ilościowego, nie zależnie od typu substancji czy jego docelowego przeznaczenia.
Zgodnie z orzecznictwem granica „znacznej ilości” oscyluje w przedziale od kilku gramów do kilkudziesięciu kilogramów. Przedstawiona wyżej rozpiętość ocen dotyczących znamienia „znacznej ilości” , abstrahując już od przyjętych kryteriów ukazuje jak duży pozostaje luz decyzyjny sądów w interpretacji tego przepisu. Oznacza to, że funkcjonowanie takich przepisów powoduje uszczerbek na funkcji gwarancyjnej prawa karnego i naruszenie zasady nullum crimen sine lege.
Jednak z tego samego powodu pozostawiony przez ustawodawcę luz decyzyjny daje obrońcom spore pole manewru w planowaniu linii obrony. Gdyż aby mówić o umyślności sprawcy czynu zabronionego należałoby udowodnić w toku procesu, że sprawca swoją świadomością obejmował fakt, że ilość posiadanych przez niego narkotyków jest znaczna. Po pierwsze więc sąd musi poradzić sobie z wykładnią ocennego znamienia jakim jest „znaczna ilość” a następnie sprostać niezwykle trudnemu zadaniu wykazania, że sprawca ową znaczną ilość obejmował swą świadomością. Co więcej w przypadku osób uzależnionych od środków odurzających lub substancji psychotropowych sąd oceniając czy ilość posiadanych przez sprawcę substancji jest znaczna winien brać pod uwagę dawkę potrzebną do odurzenia osoby uzależnionej, która z pewnością jest większa niż w przypadku osób używających narkotyków po raz pierwszy czy okazjonalnie.
Nie da się zatem jednoznacznie określić jaka ilość narkotyków zostanie uzna przez sąd za typ kwalifikowany. Jak wynika z mojego doświadczenia w tym zakresie sądy za znaczną ilość środków odurzających lub substancji psychotropowych uznają najczęściej dawkę narkotyków odpowiadającą kilkudziesięciu porcjom. Duże znaczenie w przypadku oceny „znacznej ilości” narkotyków mają także okoliczności sprawy w tym stopień uzależnienia sprawcy.
